Vì mình 4 lần khởi nghiệp chủ yếu trong ngành thực phẩm nên chỉ dám chia sẻ trong linh vực thực phẩm thôi nhé, với các sản phẩm non-food hay dịch vụ thì không dám nêu ý kiến. Bài viết này mình xin chia sẻ kinh nghiệm chọn sản phẩm khi khởi nghiệp để tránh rủi ro thất bại.
TỒN TẠI ĐƯỢC CÁI ĐÃ (NHỮNG NĂM ĐẦU)
Khởi nghiệp đầu tiên chúng ta phải nghĩ đến sự tồn tại trong mấy năm đầu, sau đó mới nghĩ đến việc phát triển. Các loại cây 5-7 năm đầu mới phát triển bộ rễ ăn vào đất nên thường phát triển rất chậm, sau 5 năm mới mọc được tầm 1m (ngay cả với những cây thuộc diện mọc nhanh như cây thông), sau thời gian này nếu bộ rễ đã phát triển đủ sâu, đủ rộng thì cây mới mọc nhanh, mỗi năm có thể tăng 1m, còn không cây sẽ còi cọc và sống lay lắt qua ngày...🌱
Startup cũng vậy, thời gian đầu rất quan trọng, nếu chọn sai sản phẩm để phát triển thì có thể sẽ mãi không lớn và như cây còi cọc sống lay lắt qua ngày.
ĐỪNG NÊN ĐỐI ĐẦU TRỰC TIẾP VỚI “CÁ MẬP”
Chọn sản phẩm đang nổi tiếng? Đang có thị trường lớn? Đúng là sản phẩm đang hot, đang có thị trường lớn nghe thì dễ thành công nhưng cũng có nhưng cá mập săn mồi rất lớn và bạn đang là con mồi của họ đó. Đừng thấy người khác đang kinh doanh tốt sản phẩm gì mà bắt chước. Hãy tránh xa các sản phẩm của các cá mập đang kinh doanh.
Mình ngày trước đã mắc lỗi y như vậy, may mà kịp suy nghĩ lại, cũng mất mấy trăm triệu (hồi đó đối với mình là rất lớn rồi). Nếu bảo thủ, không dừng kịp thời thì chắc đóng cửa startup từ lâu rồi.
Năm đó bọn mình tung ra dòng sản phẩm ly (tô) phở ăn liền, cháo ăn liền, bún ăn liền. Mặc dù vắt phở và phôi cháo được sản xuất từ gạo thơm, gia vị được sản xuất từ nguyên liệu tự nhiên nhưng người tiêu dùng vẫn có suy nghĩ đồ ăn liền là đồ rẻ tiền (một phần cũng vì chưa có tiền làm truyền thông). Các siêu thị sau khi thử mẫu thì cho vào hàng ngay vì chất lượng ngon hơn các đối thủ lúc đó trên thị trường (kể cả các đối thủ rất lớn).
Tuy nhiên họ chỉ chấp nhận giá cao hơn các đối thủ khác max 20%, trong khi nguyên liệu sản xuất của Dh Foods hoàn toàn tự nhiên, vắt phôi từ gạo thơm, quy trình sản xuất bán thủ công... dẫn đến giá bán phải gấp đôi các đối thủ thì mới có lời.
Lúc đó mình có suy nghĩ, thôi chấp nhận bán giá cạnh tranh để lấy thị phần rồi tăng giá sau, và doanh số đúng là tăng nhanh thật nhưng càng bán càng lỗ và tăng giá với siêu thị là điều không dễ dàng (ai đã kinh doanh với siêu thị hiểu điều đó). Sau 2 năm khi đã gồng lỗ đủ sức chịu đựng, mình bàn với các em: Thôi mình dừng sản xuất và dừng bán sản phẩm, vậy là cả team ngậm ngùi dừng lại.
ĐỪNG CHỌN SẢN PHẨM QUÁ NGÁCH
Cái này bọn mình cũng mắc phải mấy lần liền, nhiều khi vì thích sản phẩm nào đó quá, nhiều khi chưa đủ kinh nghiệm để phân tích thị trường nên theo đuổi sản phẩm mà số lượng người mua quá ít.
Dưới đây mình chỉ nêu một ví dụ về sản phẩm khoai tây nghiền ăn liền. Trong một lần đi triển lãm, có mấy công ty châu Âu cho thử mẫu sản phẩm Khoai Tây Nghiền Ăn Liền rất ngon, ai thử cũng thích.
Sản phẩm này không xa lạ gì với mình vì khi sống ở Ba Lan mình thường xuyên được ăn. Vậy là mình đưa ra ý tưởng “độc đáo” sản xuất ly/ tô khoai tây nghiền ăn liền với các vị phô mai, thịt xông khói và rong biển. Nghe cũng hoành tráng, cũng sáng tạo ra phết…hahaha 😅
Bột khoai nghiền ăn liền có một số công ty nhập về, đối tác gia công trộn với gia vị và các loại topping rồi đóng ly. Cho mọi người thử ai cũng thích, và các siêu thị cho vào ngay. Cả team hồi hộp chờ ngày hốt bạc...hahaha 😁
Tuy nhiên, khi làm sampling thì bán được, còn sau đó hàng cứ đứng im trên kệ. Chỉ thỉnh thoảng có cửa hàng bỗng nhiên bán được hết sạch, hỏi ra thì là do có một khách hàng nào đó đã từng du học ở châu Âu vào hốt sạch kệ. Và sau khoảng thời gian lay lắt trên kệ, bọn mình quyết định dừng sản xuất sản phẩm ly ăn liền (cùng thời điểm với dòng ly phở, bún, cháo...)
Đối tác gia công còn phản đối vì thấy vẫn đang bán tốt kia mà. Nhưng buồn cười hơn nữa là một loạt các ông lớn trong ngành mì ăn liền cũng tung ra sản phẩm ly/tô khoai tây nghiền ăn liền (chắc do các sếp đều du học ở Đông Âu về), chỉ có mỗi AceCook là không tung ra sản phẩm này.
Các công ty đó còn tung chiến dịch quảng cáo lớn, các chiến dịch ăn thử lớn nhưng vẫn không bán được bao nhiêu. Sau đó dần dần sản phẩm cũng bị dừng hết. Hiện nay hình như không còn sản phẩm ly/tô khoai tây nghiền ăn liền trên thị trường? Lâu lâu họp lớp cấp 3, có cậu bạn học ở Liên Xô về nói: Mày không sản xuất ly/ tô khoai tây liền ăn liền làm tao không mua được ở đâu nữa. Cậu ta nói có vài lần vào siêu thị hốt sạch kệ sản phẩm khoai tây nghiền ăn liền của Dh Foods (hóa ra thủ phạm là đây haha 🤣).
Các bạn thấy đấy, cả các tập đoàn lớn cũng thất bại với sản phẩm khi nó quá mới đối với người tiêu dùng, chứ nói gì đến các startup nhỏ như bọn mình. Bài học rút ra là hãy tránh xa các sản phẩm quá mới lạ với người tiêu dùng Việt Nam, có thể có ai đó thành công với sản phẩm nào đó nhưng xác suất thất bại là rất cao.
VẬY NÊN CHỌN SẢN PHẨM NÀO?
Bạn mới khởi nghiệp, vốn liếng còn rất ít nên hãy thận trọng và thật tiết kiệm. Theo mình tốt nhất chọn sản phẩm đã có tiếng ở địa phương, đã có tiếng trên kênh online nhưng chưa có thương hiệu dẫn đầu, chưa được sản xuất bài bản, hay có quy mô công nghiệp.
Sản phẩm nào mà bạn không cần phải giải thích với mỗi người tiêu dùng: Đây là cái gì? Ăn thế nào? Và tốt hơn nữa bạn chọn sản phẩm mà bạn có thế mạnh, chẳng hạn như sản phẩm địa phương nơi bạn lớn lên, nơi bạn có thể dễ dàng tìm đối tác gia công.
Hãy tìm 1 đối tác địa phương uy tín, coi trọng chữ tín, coi trọng chất lượng. Họ gia công, còn bạn tập trung vào bao bì sản phẩm, tìm kênh phân phối trên cả nước, phát triển mảng Marketing.
Ban đầu nên sử đụng các nền tảng công nghệ số, mạng xã hội vì rẻ và dễ tiếp cận những người tiêu dùng trẻ. Đừng vội mà hãy tính giá thành cho thật cẩn thận. Đừng tiếc tiền cho bao bì, hãy làm sao để sản phẩm của bạn đẹp và tiện lợi.
Đối với đội ngũ nhân sự cũng nên xây dựng từ từ, chọn các bạn trẻ cùng suy nghĩ, cùng chí hướng và quan trọng nữa là cùng kiên trì, chăm chỉ, không tham ban đầu. Nếu bạn có sản phẩm tốt, không có thương hiệu mạnh cạnh tranh, bạn làm bao bì đẹp, tiện lợi, xây dựng hệ thống phân phối tốt thì khả năng thành công của bạn rất cao. Các siêu thị hay đại lý sẽ dễ chấp nhận phân phối sản phẩm của bạn hơn. Người tiêu dùng khi nhìn thấy sản phẩm của bạn sẽ cảm thấy dễ nhận biết (vì đã biết công năng của sản phẩm) và đồng thời cũng tò mò, thích thú (vì bao bì đẹp, tiện lợi).
Bạn cứ từ từ mà phát triển nhé, đừng đốt cháy giai đoạn. Ngay cả như mình đây, nhiều lúc vẫn vội vàng rồi dẫn đến sai lầm (tuy bây giờ biết sửa nhanh hơn xưa).
Nếu bạn làm đúng như vậy mình nghĩ khả năng tồn tại của bạn trên thị trường sẽ rất cao. Còn sau này công ty phát triển thế nào, lớn thế nào thì còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nữa.
Nguồn: Trung Dung Nguyen - KHỞI NGHIỆP TUỔI 50
